de Republiek: nadenken over verdeling van zwemwater en lesstof
Veel gemeenten zien een middelbare school als een basisvoorziening. Je stelt als gemeente net iets meer voor als er een school voor voortgezet onderwijs staat. Niet voor niets paraderen gemeentebestuurders ermee. Het is evenwel de vraag of elke gemeente alle voorzieningen moet hebben die (sub)regionaal even goed of zelfs beter kunnen worden geëxploiteerd. Neem een schouwburg, een sportstadion, een nieuw zwembad, een nieuw stadhuis, maar ook een Bauhaus, een Hornbach, een kennis- annex technologiepark. Het is allemaal prestige. Dikke lul, drie bier. Geld genoeg immers!
Wacht even! Hoezo geld genoeg? Al die gemeenten kwetteren en kwelen over de tekorten in wat ze hun sociaal domein noemen, waarmee ze de hulp, de zorg en de bijstand bedoelen. Daar is niks aan gelogen, de meeste gemeenten hebben inderdaad tekorten op deze uitgaven en moeten die bijpassen, zodat andere belangrijk geachte zaken onbetaalbaar worden. Dat klopt en dat is onredelijk, wat zeker toe toepassing is op de zogenoemde nadeelgemeenten, die vanwege aard en omvang van hun inwonertal buitensporig de klos zijn.
Het is dan wel weer raar dat ze voortdurend hun gemeentehuizen, stadhuizen en stadskantoren oppimpen en daarenboven met hun mensen (ambtenaren) en hun klanten (burgers) slepen en sollen - meestal wegens (door)ontwikkeling van de organisatie. Gemeenten komen altijd geld tekort, maar hoe heftig ze ook klagen over tekorten, die vaak nog oplopen ook, je moet er vooral geen beklag mee hebben, immers, ze verhogen subiet de lasten en hebben dus geen centje pijn, de burgers des te meer. Het is trouwens niet zo dat belasting onzin is, want een overheid die dingen regelt kost een paar cent.
De vraag is alleen waarom al die gemeenten hetzelfde doen, ook in Twente, en dat gaat het nu over. Je kunt toch ook taken en voorzieningen delen? Waarom moeten er nieuwe zwembaden komen in de steden Almelo Enschede en Hengelo en dan ook nog in de meeste dorpen rondom die steden. Wat is op dit vlak de primaire taak van de overheid? Dat zijn er twee en misschien drie: eerstens schoolzwemmen, tweedens doelgroepzwemmen en derdens - maar daar wordt het al behoorlijk discutabel – verenigingszwemmen. Het lijkt me een overheidstaak dat er geen kind zonder zwemdiploma de basisschool verlaat en dat er een lokaal bad is voor zwemmers die op medische indicatie baantjes trekken. De vraag is nog of dat in elke gemeente noodzakelijk is, maar goed, wat zeker niet elke gemeente hoeft te bieden is zo’n pretparadijs voor waterrecreatie en ander vermaak, met glijbanen, saunabunkers, ligweiden, whirlpools en speeltuinen. Het komt er op neer dat de gemeente ervoor zorgt (‘faciliteert’ zeggen ze tegenwoordig) dat leren zwemmen en medisch zwemmen gemeentetaken zijn en voor je plezier zwemmen een private aangelegenheid.
Dit verhaal begon met de constatering dat veel gemeenten een middelbare school tegenwoordig als een basisvoorziening beschouwen. Dat is helemaal modieus. Je hoort er pas bij als gemeente zodra je naast een zwik basisscholen ook een school voor voortgezet onderwijs binnen de grenzen hebt. Het is pertinente onzin, want een middelbare school op fietsafstand lijkt een beter criterium. Als een middelbare school onderwijs-naast-de-deur belangrijk vindt gaat ze vanzelf nevenvestigingen bouwen, in overleg met de Ministerie en Inspectie. Onderwijs is in essentie een rijkstaak en dat moet vooral zo blijven. Wil een school meer doen dan vereist, prima, maar dat moet ze dat zelf financieren, waarbij de rijksoverheid wel verplicht wordt betrokken om te dokken en ervoor te waken dat de kwaliteit van het onderwijs op orde is.
De vraag is nu waarom her en der gemeenten zich geroepen voelen de nieuwbouw van scholen te financieren, vaak in de vorm van leningen. Het zijn dezelfde gemeenten die steen en been klagen over de onbetaalbaarheid van het sociaal domein en die op onder meer op cultuur en sport én sociaal domein bezuinigen. Dat ze zulks kunnen rijmen met enorme bedragen voor de nieuwbouw van scholen voor voortgezet onderwijs is ongerijmd. Drie voorbeelden, want al het goede bestaat uit drie.
Dit verhaal begon met de constatering dat veel gemeenten een middelbare school tegenwoordig als een basisvoorziening beschouwen. Dat is helemaal modieus. Je hoort er pas bij als gemeente indien je naast een zwik basisscholen ook een school voor voortgezet onderwijs binnen de grenzen hebt. Koste wat het kost, zo lijkt het vaak. Dat is abject en onzin, want een middelbare school op fietsafstand lijkt een beter criterium dan per definitie binnen de eigen gemeentegrenzen. Als een school onderwijs-naast-de-deur belangrijk vindt gaat ze vanzelf nevenvestigingen bouwen. Uiteraard in overleg met de Onderwijsinspectie. Onderwijs is in essentie een rijkstaak en dat moet vooral zo blijven. Wil een school meer doen dan vereist, prima, maar dat moet ze dat zelf financieren, waarbij de rijksoverheid wel verplicht wordt betrokken om ervoor te waken dat de kwaliteit op orde is.
De vraag is nu waarom her en der gemeenten zich geroepen voelen de nieuwbouw van scholen te financieren. Het zijn dezelfde gemeenten die steen en been klagen over de onbetaalbaarheid van het sociaal domein, die onder meer op cultuur en sport bezuinigen, maar met enorme bedragen over de brug komen voor de nieuwbouw van middelbare scholen.
De gemeente Hellendoorn staat bijvoorbeeld borg voor een lening van 25 miljoen(!) ten behoeve van de bouw van een nieuw College Noetsele, waar volgens de demografische prognoses steeds minder leerlingen naar toe zullen gaan. Een risico van miljoenen in een gemeente die op andere fronten drastisch bezuinigt. En de gemeente Haaksbergen probeert op basis van uitspraken van de gemeenteraad 20 miljoen uit te trekken voor complete nieuwbouw van de scholengemeenschap Het Assink voor voortgezet onderwijs. En dan te bedenken dat Haaksbergen technisch zo ongeveer failliet is en onder curatele staat van de provinciale overheid…
In dit bestek nog iets anders, los van de praalzucht van de gemeentebesturen: het is goed en zelfs beter als leerlingen uit Haaksbergen naar scholen gaan in Enschede, Hengelo of elders, prima te doen met de fiets en de bus. En leerlingen uit Hellendoorn en Nijverdal naar Almelo of Rijssen (waar notabene een gebouw van Reggesteyn staat) - financieel en fysiek goed en gezond.