De Republiek, de suïcide van CDA begon bij Dalzicht in Nijverdal
De val van het CDA is niet van vandaag of gisteren, want zette begin deze eeuw tijdens en na de vergruizing van de almacht die de partij een eeuw had gehad al in. Het 'we rule this country'-gevoel. Het 'Wie doet ons wat'-idee was er nog wel, maar sloeg nergens meer op. De eeuw die - op een paar intermezzi van socialisten en liberalen na - met Kuyper begon en met Lubbers eindigde, sloeg stuk op muren van hervorming en populisme. En hoogmoed, niet te vergeten, een dodelijke combinatie die in samenhang met het natuurlijke eind van een partij, aan wellust wel ten onder moest gaan.
Begin deze eeuw was er de onafgemaakte revolte van Pim Fortuyn, wiens dood door moord leidde tot vrij baan voor bekkiegekkies en gelukzoekers. De PvdA en de VVD werden vermalen vanwege hun eigen hoogmoed. De sfeer van vermoeide radeloosheid bij Ad Melkert en de absolute trompetmalheur van Hans Dijkstal. Dat het CDA er los van en paar troosteloze tussenkabinetten Balkenende niet in slaagde hier gebruik van te maken door het heft weer in handen te nemen, kwam doordat de christendemocraten hopeloos verdeeld waren en elkaar te vuur en te zwaard naar het leven stonden. Er was een vuile strijd om de macht, in de partij en om de partij.
De vertoning had alles van een beroerd toneelstuk voor twee broeders van de christendemocratie: Marnix van Rij en Jaap de Hoop Scheffer... Die gingen begin deze eeuw overal met elkaar in debat over de uitgangspunten van christendemocratische politiek. Ook in Overijssel, netjes bij de Paarse Poort (sic) op de grens van Twente en Salland. Ik was erbij, die avond in Dalzicht te Nijverdal, met als spelleider het toen al 'bekwame' olievrouwtje Ank Bijleveld. Het ontspon zich een vuig spel tussen twee broeders des geloofs. Linzensoep en slachtgebraad om de macht. Het was van een ongelooflijke treurigheid. Het politieke verhaal als cosmetica.
XXX
Het eind van het liedje was dat Mark Rutte, een jong politiek talent en al twee keer staatssecretaris was geweest, kopman van de VVD werd door in de partij met miniem verschil Rita Verdonk te verslaan en vervolgens de grootste partij van Nederland werd. Rutte wilde in 2010 met een andere ex-partijgenoot, ene Geert Wilders, wel een regering vormen. Als voormalig Shell-klerk wilde hij toen al regeren met maakte niet uit wie. Het leidde tot een coalitie van VVD, PVV en - na veel discussie bij het CDA – ja, ook met de christendemocraten. De partij was, zo bleek in de dampende Rijnhal te Arnhem, tot op het bot verdeeld. Dat het CDA het kabinet met VVD en PVV mogelijk maakte, door een gespeeld emotionele oproep van de rechts-conservatieve Maxime Verhagen, was achteraf gezien - na de strijd tussen De Hoop Scheffer en Van Rij – de tweede wezenlijke oorzaak van de ineenstorting van de christendemocratie hier te lande. Er staan geweldige beelden op youtube van dat congres, geleid door Jos Houben, de gewezen burgemeester van Tubbergen...
En zo werd Rutte minister-president. Natuurlijk had hij het geluk aan zijn kont hangen, ternauwernood gewonnen van Verdonk als lijsttrekker van de VVD, dankzij Verhagen het CDA ingekapseld in een coalitie met de VVD als almacht. Er restte nog één klusje, de linkse rakkers oprollen. Dat kostte veel moeite, want bij de verkiezingen ging het gelijk-op tusssen VVD van Rutte en PvdA van Samson, maar wéér won de VVD, zij het met slechts drie zetels meer dan de PvdA (41 om 38), maar zegeningen wél samen regeren. In de onderhandelingen over een coalitieprogramma kreeg Rutte net iets meer dan Samson, die ook nog eens buiten het kabinet bleef, een inschattingsfout die Rutte natuurlijk goed uitkwam. Van de tot de oppositie veroordeelde CDA van de Van Haersma Buma werd al helemaal niks meer vernomen. De zit tegenwoordig in de geest van de Buma-dynastie in een Leeuwarden met een ambtsketen rond.
Verdonk is tegenwoordig eenpitter/ondernemer, leest zo nu en dan een boek en denkt er nog geregeld aan dat zij ook in het Torentje had kunnen zitten, Samson heeft de politiek gedesillusioneerd verlaten en spant zich weer in voor het welzijn van de walvissenpopulatie, Buma poetst elke dag zijn ambtsketen van Leeuwarden, Maxime Verhagen loopt met een helm op de bouwsector te promoten.
XXX
Hoe dan ook, de grootste verliezer in de vaderlandse politiek in deze eeuw tot nu toe is zonder twijfel het CDA. Dat begon door geblunder en gerommel. En dan zie ik Van Rij en De Hoop Scheffer weer in een zaal van Dalzicht met een nog jonge Bijleveld als tante Pollewop. Daar ging het mis. Zo heeft elke partij haar Keerpunt. Op het christendemocratisch erf ligt alles in duigen. Ze hebben meer verleden dan toekomst. Van Rij en De Hoop Scheffer zijn ook van het verleden.
Ga maar na, het CDA heeft nog veertien zetels, verliest bij elke verkiezing meer, hebben nog niet eens de helft van de VVD, de partij van overwinnaar Rutte. Het volk wil hem houden, al zit hij er al elf jaar. Rutte, dat wil zeggen zijn VVD, lijkt onbedreigd. Hij kan Colijn voorbij als langstzittende premier van Nederland. De druiven zijn het zuurst voor het CDA, in de vorige eeuw altijd de machtigste, aanvankelijk bestaande uit ARP, CHU en KVP, maar versteenkampt tot CDA.
De vraag is nu nog hoe de toekomst van de christendemocratie hier te lande eruit ziet. Daarover drie dingen. Dat het met Hoekstra, De Jonge en Grapperhaus, zeg maar de Kwik, Kwek en Kwak van de partij, verder afsterft, ligt voor de hand. Van belang is bovendien te weten welke rol Omtzigt kan spelen als eenmansfractie kan spelen. Hij heeft aanhang, zeker in Twente, maar hoe groot en hoe lang, dát is de vraag. Een derde punt, want al goede is drie: welk effect heeft het gedonderjaag op de verkiezingen over een half jaar voor de gemeenteraden hier te lande. Ook hier geldt dat de vraag stellen ook hem beantwoorden is.