Overigens DCXXXV

Er is genoeg om Arnon Grunberg te kapittelen, vind ik, maar wat vond ik zijn 4 mei-toespraak in de Nieuwe Kerk te Amsterdam vanavond adembenemend (en) scherpzinnig, want zo ongeveer elk woord was raak, elke constructie een krachttoer en in haar geheel pijnlijk precies. Wat een inzicht in de details die om hem te citeren bouwstenen van kennis zijn.

'Zeggen het verleden nu wel te kennen is veelal een weigering om er kennis van te nemen. En wie zijn verleden niet kent, is niet zozeer gedoemd het te herhalen, als wel is hij gedoemd niet te weten wie hij is. (...) Herdenken is altijd een manier om aan te geven wie je niet wenst te zijn, maar wie je toch meent te kunnen worden.' Ware woorden, dunkt me.

Om dit soort teksten heeft 4 mei zin, om het verplaatsen van heden naar verleden en omgekeerd: 'Herdenken gaat uit van de vaststelling dat het verleden niet voltooid is, van 'het besef dat de buik die het Derde Rijk baarde nog vruchtbaar is.  (...) Juist in deze geseculariseerde tijden rust, meen ik, een speciale verantwoordelijkheid op Kamerleden, op ministers om het goede voorbeeld te geven, om het woord géén gif te laten zijn, om altijd voor ogen te houden dat de staat noodzakelijk is maar tevens een potentieel kwaad dat met achteloze vanzelfsprekendheid mensen, bevolkingsgroepen kan vermorzelen'. Oorlog is volgens Grunberg nooit ver weg.