De Republiek, bestuurlijke kluwen in Twente papt en houdt nat

TWENTE– Het is ontegenzeggelijk zo dat Twente een regio is, in alle betekenissen van het woord. Een aaneengesloten gebied, tussen twee rivieren en wat karresporen, de bewoners spreken dezelfde taal, zij het in tal van dialecten, want zelfs al die hoeders van de streektaal verstaan elkaar vaak niet, wat leidt tot hermansiaanse moedwil en misverstand. Daar is veel over te zeggen, maar volgens mij komt het vooral door vliegen afvangen en de maat nemen, vooral elkaar niks gunnen. Uit angst voor de buurgemeente(n) is het pappen en nathouden met een Twente Board, Twence en Cogas. Liever zelf armoe lijden dan de buren iets zien verdienen.

Vanuit het verleden heerst er te onzent ook een apert soort onderdanigheid jegens hogere standen, geworteld in de negentiende eeuw toen de adellieden en de textielbaronnen het voor het zeggen hadden. Het was een kleine bovenlaag die de lakens uitdeelde. Het volk was afhankelijk van zwaar werk, lange dagen en chronische ziekte.

Wie geluk had was landknecht bij een herenboer, tuinwerker bij een baron, voorman in een weverij of koetsier van een salonjonker. Voor de rest des volks was het leven hard en het enige verzetje de kroeg. Zó ontstond een proletariaat, ongeschoold deemoedig.

Als er al boosheid ontstond over de gang der dingen, verzet tegen het juk van hogerhand, de ongezonde levensomstandigheden, de kans- en uitzichtloosheid, de afhankelijkheid van de welgestelde klasse waarbinnen bourgeoisie en geestelijkheid berusting en aanvaarding predikten respectievelijk verordonneerden, met als enige verzetje de kroeg.

XXX

Twentenaren zijn tot op de dag van nu overwegend lijdzaam en horig. Dat is een groot verschil met – bijvoorbeeld – Salland en de Kop van Overijssel, waar minder met meel in de mond wordt gesproken, meer initiatieven worden  genomen. In de loop van de tweede helft van de twintigste eeuw spoelde ook tussen Regge en Dinkel de emancipatiegolf.

En toch wortelt in de Twentse ziel nog immer apathie van de berusting. Textielbaronnen zijn er nauwelijks of niet meer, textiel komt uit Azië en landen van de derde wereld, maar op de golven van de emancipatie spoelde wel een nieuwe nouveau riche over het Twentse land, waaruit veel prima ondernemers zijn voortgekomen. Ook is duidelijk dat na een dip rond de eeuwwisseling een gezond midden- en kleinbedrijf is ontstaan met (overwegend) goede arbeidsomstandigheden, op die van veel (arbeids)migranten na natuurlijk - verschil moet er zijn.

Wat zich ondertussen sinds afgelopen zeg grofweg tien jaar openbaart is dat er een nieuwe economische bovenlaag is ontstaan van ondernemers die het in Twente wel even zullen regelen. Vroeger hadden ze hun sociëteiten en schouwburgloges, nu hebben ze in Twente een Board in het Twentehuis. Behalve ondernemers maken daar nu ook lieden deel van uit die zich ondernemer wánen, maar die overheidsklerk zijn of onderwijzer. Wat trouwens géén pleidooi is voor meer ondernemers in de politiek. Het gaat om een helder verstand en een onafhankelijke geest.

XXX

Het volk van Twente mag die hedendaagse santenkraam financieren, waarbij dat heel handig over oeverloos veel schijven wordt gespreid. Zo mag in het nieuwe Jerusalem van de Twentse samenwerking het volk betalen. Dat volk wordt namelijk aangeslagen om voor de toenemende kosten van de zorg te dokken, met al zijn geile bestuurders die in hun kromtaal belachelijk veel vergaderen over systemen die aantoonbaar falen.

En dat daar een claque ondernemers en onderwijzers bij zit om er ook maar bij te mogen horen om betekenis aan hun eigen levens te geven. In de voorbereiding wordt ook een bult geleuterd. Pakken papier, wollige woorden, herhalingen van herhaling. Niet alleen over economie en zorg, ook over mountainbikeroutes en uiteenlopende varianten op creatief met kurk.

Elke inwoner van Twente betaalt het gelag, letterlijk en figuurlijk. Bij een diepere beschouwing  is er met al die geprofeteerde vooruitgang ten diepste niets veranderd. De regio Zwolle doet het ongeveer tien keer beter dan de regio Twente. Dit heeft nog altijd met het historische en psychologische eigenaardigheden te maken. De pet in de hand, de behoefte van elke marke aan een eigen bestuur, een regio met eigen zacht- en hardboard. Ondertussen blijft het pappen en nathouden, nog steeds met de pet in de hand, bang voor meneer pastoor en meneer fabriek.