Kersttriptiek II, brein Swaab, moed Arean en rozen Herzberg
Bij het overdenken van een preek aan het einde van de herfst vlak voor kerst resoneert het refrein van ‘Geef me de moed’ in het hoofd. Het lied uit de schatkamer die het repertoire van Jenny Arean is biedt aanknopingspunten voor de essentialia des levens. Je moet de moed krijgen (in de tekst van Jurriaan van Dongen moet die je worden gebracht, want oorspronkelijk ‘Emmenez-moi’ van Charles Aznavour) om hart en hersens te gebruiken.
Geef mij de moed om me niet af te wenden
Moed om nieuwsgierig te blijven en vrij
Zonder angst voor het onbekende
De trots en de schaamte voorbij
Het gaat erom je kop te volgen. Wij zijn immers ons brein, naar boek en beeld van neurobioloog en hersenonderzoeker Dick Swaab. Alles wat we denken, voelen en zeggen zit in dat doolhof van honderd miljard zenuwcellen die bij elkaar grosso modo krap-aan vijftienhonderd gram wegen. Het is niet anders en zeker niet veel, net wat u zegt, maar we moeten ermee doen. Het kleinste mankement aan de hersenen kan de grootste gevolgen hebben. Een beetje moeilijk lopen wegens halfzijdige verlamming na een hersenbloeding stelt dan niet zo veel voor. Dan ben je oudtestamentisch gezegd hinkende aan de heup. Dat geldt ook voor een beetje moeizaam spreken, lastig, maar overkomelijk. Geheugenverlies (niet meer weten waar je bent, waar je was en waar je naar toe moet), karakter- en gedragsverandering, een permanente staat van boosheid of de godganse dag jeremiëren en janken, dat is andere koek.
Zolang je de moed (gegeven) blijft om je niet af te wenden wenkt er een visioen. Zoals de moed om nieuwsgierig te blijven en vrij. Het wezen van de mens is nieuwe ontdekken, verbanden leggen, doorvragen, verder kijken, heroverwegen om uiteindelijk vast te leggen teneinde door te geven. Dat gedijt enerzijds alleen in vrijheid, in de zin van geen oorlog, geen dictatuur, geen censuur. En anderzijds komt een vrije geest zeer van pas, onbevangen, onbevooroordeeld, een streven naar scherping en duiding.
De moed te leven zonder angst voor het onbekende maakt het bestaan zoveel waardevoller dan het voortdurend zeurende besef wat er allemaal kán gebeuren. Indachtig de oude Beets die dichtte dat mens het meest lijdt door het lijden dat hij vreest (maar nimmer plaats zal vinden). Mama, kijk eens met losse han… Kabang! Elk mens valt vroeger of later. Het is goed je neus zo nu en dan te stoten. Het kind van toen fietste zich een glip in de kop tegen de garagedeur en reed met de auto de achtermuur uit die garage.
De moed om de trots en de schaamte voorbij te gaan kost degenen die in hun eigen drek hebben gelegen geen moeite, ze kennen de geur van gaarkeukensoep, hebben weet van de mens als een zak vol bloed en botten, maar dan wel met wat je een goddelijke vonk kunt noemen. Niet het geloof in een God die vanuit de Hemel de planeet bestiert of in een Zoon die tijdens een backpackreis naar de Aarde de lamme laat lopen en zelf over water wandelt dat, als er een een feestje is wegens een bruiloft in Kapernaüm, in wijn verandert.
Laat ons klinken op de Herfst en de Kerst, een repeterend einde en een zich herhalend begin in een kwetsbare wereld, waarin alles met elkaar samenhangt. In het voortdurende besef dat alles met elkaar samenhangt en dat in metafysische zin niets te bewijzen valt. Dus mag je in goden geloven, in engelen, in drie-eenheden, in jezelf, misschien in momenten.
Maar we leven in duisternis. De joodse advocaat en schrijver Abel Herzberg, die Bergen-Belsen overleefde en stelde dat in de Tweede Wereldoorlog niet zes miljoen Joden zijn vermoord, maar zes miljoen keer één Jood. Hij dichtte in 'Drie Rozen':
Er is in ieder woord een woord
Dat tot het onuitspreekbare behoort
Er is in ieder deel een deel
Van het ondeelbare geheel
Gelijk in elke kus, hoe kort
Het hele leven meegegeven wordt
Morgen deel 3 en slot